Önceki gün Boğaziçi Üniversitesi’nin bahçesinden gelen fotoğraf bir periyot sineması üzere hafızama yerleşti.
Üniversitenin bahçesinde iftar yemeği verilmiş.
Binlerce öğrenci yere serilen sofrada iftar açıyordu.
Medine’de Mescid-İ Nebevi’nin avlusundaki iftar sofrası
Yıllar evvel Ahmet Hakan’la birlikte gittiğimiz Umre’de, Medine’deki Mescid-i Nebevi Cami’nin avlusunda açılan iftar sahnesi geldi gözümün önüne.
Orada bu yer sofrasının çok pratik ve süratli biçimde kaldırılıp, teravih namazı kılınacak hale getirilişini şaşkınlıkla seyretmiştim.
İnsan toplumsal olaylara sosyolog gözüyle baktığı vakit birtakım detayları merak ediyor.
Avludaki iftara katılanların kaçı Boğaziçi öğrencisi?
Acaba üniversitenin bahçesindeki bu iftara katılanların kaçı Boğaziçi Üniversitesi yahut rastgele bir üniversitenin öğrencisiydi?
Kaçı dışardan iftara davetlidir?
Fotoğraflardan pek çıkaramadım.
Merakımın nedeni de şu…
Türkler Ramazan, Cuma ve Bayram namazı Müslümanıdır…
Yıllar evvel Hürriyet’te genel yayın direktörlüğüne başladığımda, Ramazan sırasında öğlen yemeği talebinin yüzde 60 düştüğünü öğrendiğimde şaşırmıştım.
Hürriyet’te bu kadar çok insanın oruç tuttuğunu iddia etmiyordum nedense…
Bu iftarda başlayan bir Boğaziçi belgeseli çekilse
Boğaziçi’nin avlusundan gelen fotoğrafa bakarken, çok yıllar öncesine döndüm.
Gözümün önünden, ırmak roman biçiminde bir belgesel geçti…
Şimdi o iftar sofrasından sineması geri sararak, 56yıl önceye dönüyorum.
Yıl 1969 Londra’nın Moorgate bölgesinde bir ofis
Yıl 1969…
Londra’da finansal şirketlerin toplandığı Moorgate’de bir ofis.
Amerika Birleşik Devletleri’nin birinci bağımsız kontrol şirketi Arthur Andersen, Londra ofisini açmış.
Amerikan yatırımcılarının Avrupa’ya açıldığı yılların başı.
Yıl 1969 o ofiste bir Türk genci işe başlıyor
İşte yeni açılan o ofiste, 1969 yılında bir Türk genci işe başlıyor.
Adı Mehmet Önkal.
CV’sinde şu yazmaktadır:
Robert Kolej Yüksek Okulu…
İşe alınmasının gerisinde Türkiye’den gelen bir talep vardır.
Onun için de ırmak romanımız o günden 19 yıl önceye yanlışsız akıyor.
Yıl 1950, Türkiye’de bir yatırım bankası kuruluyor
Yıl 1950.
Türkiye’nin özel sermayeli birinci kalkınma ve yatırım bankası olan “Türkiye Sınai Kalkınma Bankası” kuruluyor.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası ve ticari bankaların hisse sahipliği ile kurulmuştur.
Bu banka, yabancı kredi kaynağının Türkiye’ye girişi ile ilgili de birinci adımlardan biridir.
Demokrat Parti’nin iktidara geldiği yıldır ve ülkenin kalkınma mottosu, “Karma ekonomidir…”
Bu adeta kutsal bir kavramdır.
1960’ların ikinci yarısı, yerli malları ideolojisinin sonu
Ancak 1960’ların sonlarına yaklaşıldığında artık “yerli malları” ideolojisinin sonuna gelindiğini fark eden beşerler vardır.
Nitekim Türkiye Sınai Kalkınma Bankası artık Türkiye’deki özel dal yatırımları için yabancı kredi almaya başlamıştır.
Ancak ortada bir sorun vardır.
Krediyi veren yabancı yatırımcılar, paralarının verimli alanlara gideceğinden ve uygun kullanılacağından emin olmak istemektedirler.
Bu muhtaçlık yalnızca Türkiye değil, ABD ve Avrupa pazarları için de geçerlidir.
“Bağımsız denetim” fikri bu muhtaçlıktan doğmuştur.
Dolayısıyla TSKB’nin yabancı kredi bulabilmesi için de bu türlü muteber bir “bağımsız denetim” şirketine muhtaçlık vardır.
Arthur Andersen’in kapısını birinci çalan Koç ve Sabancı değil
Banka işte bu niyetle 1970 yılının başında Arthur Andersen şirketinin kapısını çalar.
Aynı günlerde Türkiye’de 4 özel şirket de birebir gereksinimi duymuştur.
Evet Türkiye’de 4 özel şirket birebir yıllarda Arthur Andersen’in kapısına dayanır.
Eminim “bağımsız denetim” fikri denince aklınıza Koç Holding, Sabancı, Eczacıbaşı üzere şirketler gelecek.
Çünkü Batı’ya açılan birinci Türk şirketleri onlardır üzere bir izlenimimiz var.
Hayır…
O üç büyükler o yıllarda o kadar büyük değildi.
Dış kredi kontrolü için Londra’ya giden Anadolu merkezli birinci 4 özel bölüm şirketi
Türkiye’de çağdaş manada bağımsız kontrol şirketi ile çalışma vizyonuna sahip birinci 4 şirket kimsenin aklına gelmeyecek şirketlerdi.
O şirketlerin ismini birinci kez geçen ay çıkan bir kitapta okudum.
Adı “Bir Arthur Andersen Vardı…”
Türkiye’nin bu vizyonunu başlatan birinci dört şirket şunlardı:
(*) İstanbul’da “NASAŞ”
(*) Bursa’da “Sifaş”
(*) Mersin’de “Anadolu Cam Sanayi”
(*) İzmir’de “Viking Kağıt Sanayi”
Bu şirketler daha o yıllarda IFC ve EXİMBANK kredisi kullanan şirketlerdi.
Bunların bir kısmının işverenleri İstanbul’da oturuyordu fakat üçünün faaliyet yeri Anadolu’ydu.
1970’lerin parlak üniversitesi bugün Amok koşusu yapıyor
Boğaziçi Türk üniversite, iş ve bilim dünyasında işte böylesine büyük yeri olan bir kurumdur.
Şimdi tarihinin en büyük bilimsel krizini yaşıyor.
Eğitim düzeyi süratle düşüyor.
Öğretim takımı tasfiye ediliyor.
Arthur Anderson 2002 yılında iflas etti
Arthur Andersen Enron şirketindeki skandaldan sonra 2002 yılında iflas etti.
Ancak Londra’da ve New York’taki yatırım ve kontrol şirketleri giderek büyüyor ve sayıları artıyor.
Bu kurumlarda uygun eğitimli çok sayıda Türk çalışıyor.
Ama son yıllarda Boğaziçi Üniversitesi mezunlarının hissesi çok geriledi.
Üniversite dünya klasmanında altlara gerçek hür düşüş yapıyor.
Türkiye’nin gözbebeği bir üniversite, gözümüzün önünde mahalli bir yüksek okula olmaya yanlışsız Amok koşusu yapıyor.
Avludaki iftar fotoğrafının gönüllerdeki gerçek manası
Ramazan birebir vakitte tevekkül ayıdır.
O nedenle bu mübarek Ramazan gününde Boğaziçi Üniversitesi’nin avlusundan gelen iftar fotoğrafına bakarken bunları düşündüm.
Umarım o iftara katılan öğrenciler, bu güzide eğitim kurumunun tekrar eski başarılı günlerine dönmesi için de dua etmiştir.
Çünkü bilimde eski günlerine dönmüş bir Boğaziçi, bir bilim avlusunda açılan iftara gerçek manasını verecek, gönüllerdeki gerçek yerine oturtacaktır.
Bu hoş iftar fotoğrafı İslam’ın gurur kaynağı da olabilir.
Türkiye’de bilimin çöküşünün hüzünlü bir hatıra fotoğrafı da….
**
(*) “Bir Arthur Andersen Vardı: Türkiye’de Bağımsız Kontrolün Doğuşu ve Yükselişi”Hazırlayan: Burhan Karaçam, Şaban Erdikler, Selçuk Altun; Karakedi Yay. Şubat 2025
Kaynak: T24
Bir yanıt bırakın